Spinoza Oktobermaand 2023
Wereldwijd staat Den Haag bekend als de internationale Stad van Vrede en Recht. Spinoza (1632-1677) woonde hier de laatste zeven jaar van zijn leven. Op de Paviljoensgracht voltooide hij zijn levenswerk Ethica, waarna hij aan zijn Politiek Traktaat werkte. Spinoza’s boeken over tolerantie, ethiek, vrijheid en democratie sluiten naadloos aan bij Den Haag, waar alle dagen gewerkt wordt aan de internationale vrede en rechtsorde. In oktober worden zijn verlichtende ideeën verkend met 20 activiteiten.
⇒ Wat kunnen Spinoza’s ideeën betekenen in ons persoonlijk leven, in het hier en nu?
⇒ Hoe kan zijn filosofie bijdragen aan tolerantie en gemeenschapszin in onze samenleving?
⇒ Hoe actueel is Spinoza’s visie op de eenheid van mens en natuur?
⇓⇓ 20 ACTIVITEITEN ⇓⇓ MAAK UW KEUZE ⇓⇓ BESTEL UW TICKETS ⇓⇓
Muziek
LEZINGEN
THEATER
DEBAT-DIALOOG
OPEN SPINOZAHUIS
OPEN SPINOZAHOF
WORKSHOPS
WANDELING/VAARTOCHT
MUZIEK
canto ostinato & spinoza's ethica
zondag 1 oktober | 14:30-17:00 uur | naborrel
Paleiskerk, Paleisstraat 8
Muziek met ‘spoken word’ en voordracht
Op 1 oktober brengt de Paleiskerk een primeur met een unieke uitvoering van Canto Ostinato. Dit legendarische muziekstuk van componist Simeon ten Holt heeft een tranceachtige werking met klankherhalingen die je laten loskomen van verleden en toekomst.
Voor Simeon ten Holt was Spinoza’s Ethica zijn lijfboek. Hierin beschrijft de filosoof hoe we met onze intuïtieve kennis de wereld en onszelf als eeuwig en oneindig kunnen ervaren. Het verlangen naar tijdloosheid wat de componist met zijn Canto Ostinato bijna tastbaar maakt.
Voor het pianoduo Jeroen en Sandra van Veen komt een langgekoesterde droom uit. Zij brengen het stuk al vele jaren in binnen- en buitenland. Nu voor het eerst wordt Canto Ostinato verweven met teksten die zijn geïnspireerd op Spinoza’s levenswerk Ethica.
Dichter Guus van der Steen vertolkt de actualiteit van de 17e-eeuwse Nederlandse vrijdenker. Filosoof Wiep van Bunge overziet de mystieke kant van de Ethica.
Inleiding:
Commissaris van de Koning Jaap Smit onderschrijft de waarde van Spinoza vandaag de dag.
TICKETS € 35,00 p.p. ⇒ CANTO OSTINATO en SPINOZA’S ETHICA
Denkers en Dwalers
zaterdag 21 oktober | 20:30-22:30 uur
Muziekcentrum Musicon, Soestdijksekade 345
Spinoza Jazz Orkest met zang, spoken word en lezing-op-muziek
Spinoza maakte deel uit van de vrijzinnige groep collegianten. Het vrije denken bewandelt vele wegen en ook het pad van de rede kent vele richtingen. Voor het Spinoza Jazz Orkest is dit de inspiratie voor een vrije maar bedachtzame compositie met jazz en zang, een lezing-op-muziek van filosoof Erno Eskens en spoken word van dichter Guus van der Steen. Het orkest bestaat uit gevierde Haagse jazz cats, onder de bezielende leiding van saxofonist Ben van den Dungen. De muziek is van David Lukaçs, virtuoos klarinettist van de Dutch Swing College Band.
TICKETS € 15,00 p.p. ⇒ PODIUM DE NIEUWE KAMER
Het concert ‘Denkers en Dwalers’ wordt mede georganiseerd namens de Belangenvereniging voor Jazz, Wereld- en Improvisatiemuziek Den Haag (BID) en wordt mede mogelijk gemaakt door subsidie van de regeling “Haagse kunst en cultuurprojecten” van de Gemeente Den Haag.
LEZINGEN
canto ostinato & spinoza's ethica
zondag 1 oktober | 14:30-17:00 uur | naborrel
Paleiskerk, Paleisstraat 8
Pianoconcert met ‘spoken word’ en voordracht
Op 1 oktober brengt de Paleiskerk een primeur met een unieke uitvoering van Canto Ostinato. Dit legendarische muziekstuk van de Nederlandse componist Simeon ten Holt heeft een tranceachtige werking met klankherhalingen die je laten loskomen van verleden en toekomst.
Voor Simeon ten Holt was Spinoza’s Ethica zijn lijfboek. Hierin beschrijft de filosoof hoe we met onze intuïtieve kennis de wereld en onszelf als eeuwig en oneindig kunnen ervaren. Het verlangen naar tijdloosheid wat de componist met zijn Canto Ostinato bijna tastbaar maakt.
Bij het pianoduo Jeroen en Sandra van Veen komt een langgekoesterde droom uit. Zij brengen het stuk al vele jaren in binnen- en buitenland. Nu voor het eerst wordt Canto Ostinato verweven met teksten die zijn geïnspireerd op Spinoza’s levenswerk Ethica.
Dichter Guus van der Steen vertolkt de actualiteit van de 17e-eeuwse Nederlandse vrijdenker. Filosoof Wiep van Bunge overziet de mystieke kant van de Ethica.
Inleiding:
Commissaris van de Koning Jaap Smit onderschrijft de waarde van Spinoza vandaag de dag.
TICKETS € 35,00 p.p. ⇒ CANTO OSTINATO en SPINOZA’S ETHICA
Jonathan Israel: Spinoza on equality and justice
donderdag 5 oktober | 20:00-21:45 uur | naborrel tot 22:30 uur
Nieuwe Kerk, Spui 175
SPINOZA REDE 2023
De tweejaarlijkse internationale Spinoza Rede is gewijd aan sociaal-maatschappelijke, ethische of filosofische thema’s. Met zijn lezing ‘Spinoza on Equality and Justice’ belicht vermaard historicus Jonathan Israel Spinoza’s invloedrijke rol als architect van democratische gelijkheid en gerechtigheid en als mede-grondlegger van de Radicale Verlichting.
Tegelijk presenteert Jonathan Israel zijn boek Spinoza, Life & Legacy, met een nieuwe interpretatie van Spinoza’s leven en denken, gebaseerd op nooit eerder geraadpleegde historische bronnen.
Na de lezing (engels) zijn gesigneerde boeken verkrijgbaar.
Inleiding: Wiep van Bunge, hoogleraar filosofie, Erasmus Universiteit.
TICKETS € 30,00 p.p. en informatie over spreker, boek en locatie ⇒ SPINOZA ON EQUALITY AND JUSTICE
De Eeuw van Spinoza
zondag 8 oktober | 13:30-15:30 uur | naborrel tot 16:30 uur
Spinoza Foyer - Cultuurcentrum Amare, Spuiplein 150
Dialoog vanuit historisch en filosofisch perspectief
De 17de eeuw was een tijd van oorlogen, religieuze twisten en wetenschappelijke ontdekkingen. Als filosoof is Spinoza (1632-1677) een toonaangevend vertolker en vormgever van zijn tijdgeest. Maar als onverschrokken vrijdenker zet hij zich ook fel af. Dat maakt hem nog altijd hoogst actueel. In een boeiende dialoog belichten een historicus en een filosoof deze uiteenlopende kanten van zijn denken.
Historicus Luc Panhuysen schreef boeken over de 17de eeuw, o.a. een biografie over Johan en Cornelis de Witt.
Filosoof Yoram Stein promoveerde op het werk van Spinoza, over het belang van religie in zijn denken over staat en samenleving.
TICKETS € 25,00 p.p. ⇒ DE EEUW VAN SPINOZA
Spinoza, de Ethica en ik
donderdag 12-19-26 oktober | 20:00-22:00 uur | met pauze
Bibliotheek Den Haag, Spui 68
De Ethica begrijpen in drie studielezingen
Filosoof Maarten van Buuren behandelt Spinoza’s meest bekende boek Ethica, ook wel gezien als gids voor het goede leven. De Ethica bestaat uit vijf hoofdstukken waarin de rede centraal staat. Alles wat een mens doet volharden in zijn leven veroorzaakt blijheid en alles wat een mens daarbij hindert veroorzaakt droefheid. De rede stelt de mens in staat om zijn emoties te beheersen en leidt via begrip van oorzaak en gevolg naar naastenliefde, de ultieme bron van het menselijk geluk. Spinoza verwijst naar de vitaliteit van een democratische samenleving waarin ieder mens de kans mag krijgen om gelukkig te zijn of te worden.
Richtlijn programma: een korte, krachtige inleiding in het denken van Spinoza > De essentie van Spinoza
12 oktober: het Zijn
a.d.h.v. Spinoza – Ethica: vertaald, ingeleid en samengevat door Maarten van Buuren.
19 oktober: het (zelf) denken
a.d.h.v. Spinoza – vijf wegen naar de vrijheid: samengevat door Maarten van Buuren.
26 oktober: het (zelf) handelen
a.d.h.v. Spinoza – Politiek Traktaat: vertaald, ingeleid en samengevat door Maarten van Buuren.
TICKET: drie lezingen in totaal € 60,00 p.p. ⇒ SESSIE DRIE STUDIELEZINGEN – MAARTEN VAN BUUREN
Spinoza’s dubbele moraal
dinsdag 17 oktober | 20:00-22:00 uur | naborrel
Babylon Hotel Den Haag, Bezuidenhoutseweg 53
Hannah Laurens over ethisch denken en handelen
Hoe verhouden verschillende van Spinoza’s opvattingen zich onderling? Zoals zijn idee dat alles in God is en dus goed is, terwijl wij als mens kunnen afwijken van wat goed is. Of Spinoza’s overtuiging dat ons denken en handelen volledig wordt bepaald door natuurlijke wetmatigheden, terwijl wij elkaar kunnen aanspreken op ons gedrag en daarvoor dus zelf alle verantwoordelijkheid dragen. Lezing (Nederlands) i.s.m. de Vereniging voor Wijsbegeerte
Hannah Laurens is fellow van de British Society for the History of Philosophy, Pembroke College, University of Oxford.
GRATIS DEELNAME – RESERVEREN VERPLICHT: verenigingvoorwijsbegeerte@gmail.com
Huygens ontmoet Spinoza
vrijdag 27 oktober | 15:15-17:00 uur | naborrel tot 18:00 uur
Koninklijke Bibliotheek, Prins Willem-Alexanderhof 5
Wat zoekt de mens in het universum?
Professor Vincent Icke stelt zich deze vraag. Hij kijkt daarbij naar de wetenschapper Christiaan Huygens die alles-wat-er-is onderzocht als een natuurlijk mechanisme. En naar de filosoof Spinoza die het heelal als de materiële verschijning van God beschouwde en daarbij de zekerheid van de wiskunde te hulp riep. Beide toonaangevende 17de eeuwse geleerden gingen binnen hun eigen universum op briljante wijze op zoek naar de waarheid, waarmee ze zich een niet weg te denken plek in de wereldgeschiedenis verwierven.
Vincent Icke: ‘Het denken van Spinoza en Huygens over bewustzijn, intelligentie, kennis en begrip liep grotendeels evenwijdig. Maar in het gebruik van wiskunde, en de verhouding tot hun God, was er tussen Huygens en Spinoza een wereld van verschil’.
Literatuurhistoricus Ad Leerintveld vergelijkt de leefwerelden van Huygens en Spinoza a.d.h.v. de Spinoza KB Collectie.
Sterrenkundige Vincent Icke vergelijkt de werkwijzen van Huygens en Spinoza.
Inleiding: Huibert Crijns, KB-collectiespecialist geschiedenis.
TICKETS € 25,00 p.p. ⇒ HUYGENS ONTMOET SPINOZA
Spinoza's sporen in Voorburg - 1663-1669/70
zaterdag 28 oktober | 13:15-15:00 uur | naborrel tot 16:00 uur
Oude Kerk Voorburg, Herenstraat 77
Twee lezingen met muzikaal intermezzo
Na jarenlange archiefstudie vond historicus Kees van der Leer het bewijs dat het huidige pand Kerkstraat 39 het woonhuis van Spinoza was. In 2022 legde hij het onderzoek vast in zijn rijk geïllustreerde boek ‘Spinoza in Voorburg’.
Voor zijn rust en studie verhuisde Spinoza van Rijnsburg naar Voorburg (april 1663), waar hij op loopafstand van de buitenplaats Hofwijck woonde. Met Christiaan en Constantijn Huygens jr. had hij een gemeenschappelijke interesse in het slijpen van lenzen voor telescopen en microscopen. Benedictus de Spinoza en Christiaan Huygens voerden ook discussies over natuur- en wiskundige zaken. In brieven is te lezen hoe de heren over elkaar dachten, van kritiek tot waardering.
Filosoof Piet Steenbakkers belicht Spinoza’s leven en in het bijzonder zijn levensfase in Voorburg. Hier werkte de filosoof gedurende zeven jaar aan zijn levenswerk Ethica en voltooide er zijn Theologisch Politiek Traktaat, een verboden betoog over de vrijheid van godsdienst en meningsuiting.
Historicus Kees van der Leer toont zijn speurtocht naar de plek waar Spinoza schuilde voor de vervolging door kerk en staat. Spinoza’s lijfspreuk was CAUTE (wees voorzichtig), met gevaar voor eigen leven vond hij een weg om zijn filosofie voor ons te waarborgen.
Muzikaal intermezzo: cantor-organist Hans Houtman begeleidt het Marianne Vocaal Ensemble op het kabinetorgel, waarbij o.a. werken van Constantijn Huygens sr. zijn te beluisteren.
TICKETS € 20,00 p.p. ⇒ SPINOZA’S SPOREN IN VOORBURG
Theater
Hoezo Spinoza ?
vrijdag 13 oktober | 20:00-21:30 uur | naborrel tot 22:15 uur
Pulchri Studio, Lange Voorhout 15
Solotheater door Harpert Michielsen
Met beeld en vertelling gaat theatermaker Harpert Michielsen op ontdekkingstocht naar het leven en denken van de 17de eeuwse filosoof. Als tweede generatie migrant vond Spinoza waardigheid en vrijheid in zichzelf en wijst hij ons de weg naar individueel levensgeluk en collectieve tolerantie.
Spinoza’s levenslijn loopt vanaf zijn geboortestad Amsterdam naar de woonsteden Rijnsburg en Voorburg en eindigt in zijn woon-, werk- en sterfstad Den Haag. De Regentenstad in roerige tijden, waar Spinoza’s geestverwanten Johan en Cornelis de Witt in 1672 werden vermoord. Na voltooiing van zijn levenswerk Ethica (1675) werkte Spinoza tot aan zijn dood (1677) aan het Politiek Traktaat. Alles overziend, wat zou de echte reden zijn geweest waarom de achtervolgde vrijdenker op 38-jarige leeftijd naar Den Haag verhuisde…?
Een prikkelende voorstelling met ernst en satire.
TICKETS € 25,00 p.p. ⇒ HOEZO SPINOZA?
DEBAT-DIALOOG
Nieuwe Verlichting ?
zaterdag 14 oktober | 13:30-16:00 uur
Grand Café Utopie, Waldeck Pyrmontkade 116/hoek Elandstraat
Spinoza, humanisme en een Nieuwe Verlichting
Is onze generatie opgewassen tegen de grote problemen zoals klimaat, biodiversiteit, oorlogen, polariserende intolerantie, wereldvoedselvoorziening, nationalisme en artificiële Intelligentie? Hoe kunnen humanisten dit aanpakken? Kan Spinoza ons op weg helpen? Kunnen we een ‘Nieuwe Verlichting’ formuleren die adequate gereedschappen levert voor een moderne levenskunst? Zijn wij in staat tot noodzakelijk ingrijpen in maatschappelijke, financiële en economische structuren? Deze vragen staan centraal bij een interactief middagprogramma met Spinozakenners en nieuwsgierige humanisten.
GRATIS DEELNAME – WEL RESERVEREN: info@humanistischverbondhaaglanden.nl
10 jaar duurzaam Den Haag
zondag 15 oktober | 14:15-15:30 uur
StadsOase Spinozahof, Spinozastraat/Repelaerstraat 61
Dialoog en muziek in StadsOase Spinozahof
De natuur, de aarde, de mens. Duurzaamheid is onverbrekelijk verbonden met het werk van Spinoza, waarin hij betoogt dat de natuur en de mens een kosmische eenheid vormen. Nu de mens lijkt te zijn losgeweekt van de natuur is het van belang dat er steeds meer denkers en doeners zijn die waakzaam toewerken naar een duurzame samenleving. Samen met Joris Wijsmuller en zijn team vieren wij het 10-jarig bestaan van de Stichting Duurzaam Den Haag.
• Samenkomst met zelfgemaakte High Tea, muziek en interactief tuinmoment.
Inleiding: Arjen Kapteijns, wethouder Duurzaamheid, Energietransitie en Klimaatadaptatie.
⇒ Bijdrage € 5,00 op locatie contant te voldoen.
⇒ Gratis deelname voor de Vrienden van StadsOase Spinozahof.
⇒ Deelname verplicht aanmelden: info@stadsoasespinozahof.nl
Wat bezielt ons ...?
zondag 22 oktober | 13:15-15:00 uur | naborrel tot 16:00 uur
Cultuurcentrum Amare, Spuiplein 150
Interreligieuze samenspraak
In de Spinoza Foyer van Cultuurcentrum Amare filosoferen sprekers en publiek over de overeenkomsten en verschillen van het islamitische, joodse, christelijke en spinozistische gedachtegoed. Filosoof Yoram Stein leidt het gesprek over ieders levensbeschouwelijke vorming, over verdraagzaamheid en het persoonlijke en collectieve geluk.
• Jonge musici zorgen voor interculturele omlijsting.
• Inleider en spreker: spinozist Henri Krop.
• Sprekers: rabbijn Marianne van Praag; predikant Rienk Lanooy en Sharief Mohamed, Anware Mustafa Moskee.
TICKETS € 15,00 p.p. ⇒ WAT BEZIELT ONS …?
EIGEN EGOÏSME EERST !?
zondag 29 oktober | 15:00-16:30 uur
Zaal 3, De Constant Rebecqueplein 20
SPINOZA UITGEDAAGD 2023
Volgens Spinoza wordt alles wat leeft gekenmerkt door een natuurlijke levensimpuls of levensdrift, de conatus. Deze allesbepalende drang naar leven, overleven en voortleven geeft in zijn ogen ieder het recht om alles te doen wat in deze lijn ligt. Of stelt hij toch ook grenzen aan dit ‘egoïsme’? Drie specialisten en het publiek gaan samen in gesprek.
• Inleider en moderator: Esther Didden, directeur Filosofie in Den Haag.
• Sprekers: Tinneke Beeckman, filosoof; Sven Goedbloed, psycholoog en sjamaan; Jesse Mulder, filosoof en specialist in de filosofie van de biologie.
TICKETS € 18,50 p.p. ⇒ EIGEN EGOÏSME EERST !?
OPEN SPINOZAHUIS
Open Spinozahuis | SpinozaKwartier
1 t/m 29 oktober | maandag t/m zondag 14:00-17:00 uur
Domus Spinozana, Paviljoensgracht 72
Alle middagen vrij entree
Het Spinozahuis, in 1646 gebouwd door landschapsschilder Jan van Goyen, kent een boeiende geschiedenis. In afwachting van de volgende fase van het pand, is iedereen welkom op de parterre voor uitleg over het leven en werk van Spinoza (1632-1677). Wandpanelen en een internationale collectie boeken bieden aanvullende informatie. Ook de tuin wacht een nieuwe toekomst, waar Spinoza’s buste (1931) weer te bezichtigen zal zijn.
VRIJ ENTREE – RESERVEREN NIET NODIG ⇒ INFORMATIE: SPINOZAHUIS-DOMUS SPINOZANA
OPEN SPINOZAHOF
Open Spinozahof | SpinozaKwartier
7-14-21-28 oktober | 15:00-16:00 uur
Spinozastraat/Repelaerstraat 61
Rondleidingen in duurzame stadstuin
Elke zaterdagmiddag tijdens de Spinozamaand is iedereen welkom. Buurtvrienden van StadsOase Spinozahof vertellen over deze unieke zaai- en pluktuin met educatieve projecten en over hun werkwijze waarmee zij een van de duurzaamste stadstuinen in Den Haag tot wasdom brengen. Een sociaal-inclusieve stadstuin met een geworteld verleden, gevestigd voorbij de Spinozabrug in het SpinozaKwartier.
VRIJ ENTREE – RESERVEREN NIET NODIG ⇒ INFORMATIE: WWW.STADSOASESPINOZAHOF.NL
WORKSHOPS_MINI SPINOZA FESTIVAL
Ontmoetingen met stadsgenoot Spinoza
september/oktober
Wijkbibliotheken en buurthuizen | data en adressen: zie hieronder
Vertel- en schrijfworkshops
Het leven is één oneindig verhaal, waarbij wij onszelf weleens afvragen wat de zingeving is van ons bestaan. Zo sprak Spinoza ‘Ik streef ernaar om te begrijpen’. Bij de vertel- en schrijfworkshops komen bewoners bijeen om over Spinoza’s gedachtegoed te praten en te schrijven, op basis van een vertelling van Anita Poolman over het leven en werk van de Haagse filosoof Spinoza. Steeds is er een link met eigen ervaringen en hoe men zelf (na-)denkt over persoonlijk geluk, over de omgang met elkaar en het samen werken aan een tolerante samenleving.
• Anita Poolman is voordrachtskunstenaar en ontwikkelaar & taal- en poëzieprojecten voor gemengde groepen.
• Samenwerkingsproject met Bibliotheek Den Haag.
GRATIS DEELNAME ⇒ MEER INFORMATIE – DATA en ADRESSEN
Mini Spinoza Festival
zaterdag 21 oktober | 14:00-16:00 uur
Laaktheater, Ferrandweg 4T
Feestelijke afsluiting workshops
De workshops sluiten af met een feestelijke meeting. In het Laaktheater is er gelegenheid om voor te lezen uit eigen werk; een inspirerende totaalervaring van het geschreven en gesproken woord. Gastvrouw Anita Poolman begeleidt het interactieve programma. Life muziek verlevendigt het slotfestijn, waarbij violiste Quirine van Hoek optreedt met haar altviool en viola d’amore.
. Anita Poolman is voordrachtskunstenaar en ontwikkelaar taal- en & poëzieprojecten voor gemengde groepen.
GRATIS DEELNAME – INFORMATIE VOLGT
Wandelingen_vaartochten
In de Voetsporen van Spinoza
Wandeling: elke vrijdag, zaterdag en zondag | 14:00-15:30 uur
Start: voor pand Dunne Bierkade 18
Stadswandeling
Een boeiende tocht langs bezienswaardigheden die herinneren aan Spinoza, met aandacht voor zijn leven en filosofie, zijn volgelingen en geestverwanten. De gemeente Den Haag eert haar historische stadgenoot als icoon van de internationale Stad van Vrede en Recht. Vanaf het SpinozaKwartier voert de route door de vroegere Jodenbuurt naar de Gevangenpoort en ten slotte naar de tuin achter het gebouw van de Raad van State.
TICKETS BESTELLEN en INFORMATIE ⇒ WWW.GILDEDENHAAG.NL
In het Kielzog van Spinoza
Data en tijdstippen: zie hieronder
Start: Havenkantoor, Bierkade 18b
Filosofische vaartochten
Waarom is Spinoza zo belangrijk voor ons? Wat deed Karl Marx in Den Haag? Waaraan verdient Thorbecke zijn standbeeld in de regeringsstad en hoe beïnvloedde een schoolmeester uit de Schilderswijk ons schoolsysteem? Met toelichting van een gids van De Ooievaart trekt de boot langs plaatsen waar deze en andere vrijdenkers woonden en/of werkten.
TICKETS BESTELLEN en DATA & TIJDSTIPPEN ⇒ WWW.OOIEVAART.NL
⇓⇓ 20 ACTIVITEITEN ⇓⇓ MAAK UW KEUZE ⇓⇓ BESTEL UW TICKETS ⇓⇓
Muziek
LEZINGEN
THEATER
DEBAT-DIALOOG
OPEN SPINOZAHUIS
OPEN SPINOZAHOF
WORKSHOPS
WANDELING/VAARTOCHT