Spinoza Oktobermaand 2024
ONTMOET SPINOZA THUIS IN DEN HAAG
Wereldwijd staat Den Haag bekend als de internationale Stad van Vrede en Recht, de Vredesstad die haar icoon eert met drie monumenten: het Spinozahuis met standbeeld in het SpinozaKwartier en het Gedenkmonument aan het Spui. Hier voltooide Spinoza zijn levenswerk ‘Ethica’ en werkte hij aan zijn proclematie ‘Politiek Traktaat’. Spinoza’s invloedrijke boeken over ethiek, tolerantie, vrijheid en democratie zijn voor altijd verbonden aan Den Haag.
Wat kunnen zijn inzichten voor onszelf betekenen in het complexe leven van hier en nu? Hoe draagt zijn filosofie bij aan persoonlijk en collectief levensgeluk? Welkom in de denkwereld van Spinoza: met tal van activiteiten tijdens de oktobermaand maakt u (nader) kennis met Spinoza’s inspirerende levensfilosofie.
⇓⇓⇓ ACTIVITEITEN ⇓⇓⇓ MAAK UW KEUZE ⇓⇓⇓ BESTEL UW TICKETS ⇓⇓⇓
LEZINGEN
THEATER
SPINOZANACHT
OPEN SPINOZAHUIS
OPEN SPINOZAHOF
VAARTOCHT/WANDELING
WORKSHOPS
LEZINGEN
Spinoza, atheïst of diepreligieus?
dinsdag 15 oktober | 20:00-22:00 uur
Babylon Hotel Den Haag, Bezuidenhoutseweg 53
Lezing – Yoram Stein, filosoof
Volgens sommigen wil Spinoza radicaal breken met religie. Anderen zien dat hij het geloof belangrijk vindt voor de massa. In een derde optiek telt voor hem maar één vraag: hoe gelukkig te worden door verstandelijke kennis van God. Yoram Stein laat zien hoe deze drie invalshoeken in hun onderlinge samenhang zijn te begrijpen.
⇒ DE ZAAL IS HELAAS REEDS VOLGEBOEKT
Spinoza-koorts!
Spinoza's herwaardering eind 19e eeuw.
zaterdag 19 oktober | 14:00-16:00 uur
Spinozahuis-Domus Spinozana, Paviljoensgracht 72
Lezing – Siebe Thissen, historicus en filosoof
In de 19e eeuw groeide herbezinning op Spinoza’s verlichte ideeën. Voortrekker in Nederland was de schrijver/filosoof Johannes van Vloten met de oprichting van het monumentale standbeeld bij Spinoza’s woon-, werk- en sterfhuis (1880) en met zijn schenking in 1877 van het inmiddels wereldberoemde ‘Haagse Spinoza Portret’ aan de gemeente Den Haag. Een kopie hiervan wordt nu onthuld door Michiel Voorhoeve, voorzitter van Stichting Buitenmuseum.
Naar zijn boek ‘De Spinozisten – Wijsgerige beweging in Nederland 1850-1907′ schetst Siebe Thissen de periode waarin Spinoza’s ideeën konden gedijen buiten de universiteiten. Discussie en polemiek beheersten het leven van schrijvers en dichters, vrijdenkers en anarchisten, theologen en atheïsten, vrijmetselaars en ecologen, liberalen en socialisten. Essayist Carel Vosmaer schreef dat hij leed aan ‘Spinoza-koorts’ en schrijver Multatuli publiceerde dat hij zich thuis voelde bij de ‘Spinoza-familie’. Rond 1860 maakte een Haagse kring van liberalen opgang als ‘Jong Den Haag’.
Spinoza’s pleidooi voor ethisch denken is ook in onze tijd uiterst actueel en dat is voelbaar in Vredesstad Den Haag. Siebe Thissen gaat nader in op de eigentijdse betekenis van de levensfilosofie van Spinoza.
Cuffeler, Spinoza's Haagse pleitbezorger
zondag 20 oktober | 14:00-16:00 uur
Bibliotheek Den Haag, 5de etage, Spui 68
Lezing – Henri Krop, filosoof
In juli 2024 publiceerden Henri Krop en Egbert Bos de vertaling ‘Een alomvattende filosofie – denken in de voetsporen van Spinoza’ van het eerste deel van Cuffelers boek uit 1864. De lezing op basis van deze eigentijdse uitgave geeft een unieke inkijk in het visionaire denken van de ‘Radicale Verlichting’.
Spinoza had een sterk netwerk van vrienden maar had eveneens vele tegenstanders, met name de bestuurders van kerk en staat. Ook na zijn dood in 1677 waren zijn verlichte ideeën taboe in de Nederlanden. Er was echter één vriend die dit al in 1684 dat taboe doorbrak: de Haagse regent Abraham Cuffeler. Advocaat, maar vooral iemand die als vrijdenker geschiedenis heeft geschreven met de publicatie van zijn driedelige uitgave Principia Pantosophiae (een alomvattende filosofie).
Naar Spinoza’s Ethica ontwikkelde hij een universele filosofie, waarin hij de zelfdenkende mens inzicht bood in de natuur en haar wetten. Hiermee belichtte hij de leer van de ene substantie: God is in de natuur en de natuur is in God. Alle dingen – geest en materie – zijn één geheel.
Wie was deze moedige man die in de ban raakte van Spinoza’s ideeën en deels onder eigen naam een gedreven pleidooi publiceerde en nog wel in een periode dat Spinoza’s werken door kerk en staat verboden waren?
In het kielzog van Huygens en Spinoza
vrijdag 25 oktober | 11:00-15:30 uur
start: Spinozahuis, Paviljoensgracht 72
Van Spinozahuis Den Haag naar Huygens Museum Voorburg
Filosoof Benedictus de Spinoza en sterrenkundige Christaan Huygens zijn de meest invloedrijke geleerden van de Nederlandse 17e-eeuw en nog altijd zijn hun namen verklonken aan de wereldgeschiedenis van de wetenschap. In Voorburg woonden zij enkele jaren dicht bij elkaar. Het is interessant om meer te weten te komen over hun beider leven in het toenmalige dorpje aan de Vliet. Vaart u mee?
Varen naar Voorburg met lezing in Huygens Museum
Deze bijzondere dag start met een bezoek aan het Haagse Spinozahuis, waarna de salonboot u vanaf de Bierkade naar Voorburg voert. Een korte wandeling langs Spinoza’s woonhuis en de Herenstraat brengt u naar het Huygens Museum voor de lezing ‘Te gast bij Huygens en Spinoza’. Na afloop stapt u vanaf de museumsteiger in de salonboot en varen de gids en de schipper van De Ooievaart u terug naar de Bierkade in Den Haag.
ethica, zotheid en humanisme
zaterdag 26 oktober | 13:30-16:00 uur
Grand Café Utopie, Waldeck Pyrmontkade 116
Lezing – Ronald van Raak, filosoof
Spreker en publiek filosoferen over de vredesgedachten van Erasmus en Spinoza, en over de oplossingen die de burgers en de politiek kunnen bieden om tot een tolerantere samenleving te komen. Ronald van Raak is hoogleraar Erasmiaanse waarden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
⇒ GRATIS DEELNAME ⇔ WEL RESERVEREN ⇒ info@humanistischverbondhaaglanden.nl
trots en afgunst, goed of kwaad?
zondag 27 oktober | 15:00-16:30 uur
Zaal 3, De Constant Rebecqueplein 20
SPINOZA UITGEDAAGD 2024
Filosoof Martha Claeys schreef een boek over trots en filosoof Rob Compaijen over afgunst. Hoe verhouden deze emoties zich tot de filosofie van Spinoza? En tot elkaar? De één z’n trots is vaak de ander zijn afgunst. Trots is blijheid, afgunst is droefheid. Totdat trots doorslaat naar zelfoverschatting en afgunst omslaat in ambitie. Een filosofische verkenning van de menselijke eigenliefde.
Martha Claeys (1994) is als doctor in de filosofie verbonden aan het Centrum voor Ethiek van de Universiteit Antwerpen. Met haar boek ‘Trots, de filosofie van een emotie’ won ze de Socratesbeker 2023 voor het beste publieksfilosofische boek van dat jaar. Rob Compaijen (1986) is als universitair docent filosofie verbonden aan de Protestantse Theologische Universiteit.
Het Den Haag van Huygens en Spinoza
zaterdag 5 oktober
Bibliotheek Den Haag, 5de etage, Spui 68
Virtual Reality rondreis
Onze rijke geschiedenis zit in de stad verborgen. Straten, pleinen, kerken en huizen vertellen allemaal een verhaal. Maar hoe kom je daar meer van te weten? Ga mee op reis met Huygens’ Tijdmachine. Met behulp van de nieuwste digitale techniek leidt historicus Theo Pronk je naar de tijd van Huygens en Spinoza en laat hij je in Virtual Reality rondkijken in het Den Haag van de 17e-eeuw. Je zou het een soort Google Street View van het verleden kunnen noemen. Ontdek de werkelijke leefomgeving van filosoof Benedictus de Spinoza en sterrenkundige Christiaan Huygens. Wat verdween en wat is gebleven.
Spinoza en de Vrijheid
zaterdag 5 oktober
Bibliotheek Den Haag, 5de etage, Spui 68
Lezing – Maarten van Buuren, filosoof
Spinoza onderkent verschillende vormen van vrijheid. Zo is er de persoonlijke vrijheid die wij verwerven als we onze emoties kunnen beheersen. Maatschappelijke vrijheid bereiken we wanneer wij het denken, doen en laten van onze naasten (willen) begrijpen. Daarmee creëren we een samenleving waarin we meer vrijheid beleven dan in een natuurstaat waarin alles is geoorloofd.
De hoogste vorm van vrijheid bereik je volgens Spinoza als je intuïtief zicht hebt op het universum en de samenhang van alles wat daar deel vanuit maakt. Dan zie je je eigen plaats binnen dat geheel en kun je je leven daarop richten. Harmonie en gemoedsrust kenmerken deze ultieme vorm van vrijheid. Elk van deze vrijheden is van belang voor ons en Spinoza’s filosofie toont de weg om ons deze eigen te maken.
THEATER
Spinoza verhalennacht
woensdag 23 oktober | 19:45-22:30 uur
startlocatie: zie bij aanmelding
Tijdreis met theater, muziek, speedlezing en Virtual Reality
Tijdens de Spinozanacht ervaar je Den Haag als 17e-eeuws machtscentrum, met zowel hoogtepunten als dieptepunten. Bloei van wetenschap en kunst enerzijds, politieke spanningen, vervolging, armoede en epidemieën anderzijds. In deze dynamische omgeving woonde en werkte Spinoza: vrijdenker die met een kritische en rationele blik probeerde de wereld om hem heen te verklaren. Tot op de dag van vandaag is zijn werk relevant en actueel.
Je maakt een reis door de stad én de tijd. In kleinere groepen leg je al wandelend en varend een route af langs bijzondere, normaal niet toegankelijke locaties van het SpinozaKwartier rondom de Dunne Bierkade. Via muziek en locatietheater ontmoet je tijdgenoten van Spinoza: van rijke diplomaten tot arme vluchtelingen. Via hen krijg je meer zicht op het verleden en wordt duidelijk dat actuele dilemma’s rondom arm-rijk, migratie of beeldvorming een lange voorgeschiedenis kennen.
Op weer andere locaties krijg je via een speedlezing uitleg over Spinoza en zijn tijd. En via Virtual Reality kijk je letterlijk 360° rond in het verleden. Met deze unieke combinatie van theater, muziek, lezing en VR word je je bewust van de stad, de verhalen die erin besloten liggen en het belang daarbij van Spinoza’s gedachtegoed.
⇒ MEER INFORMATIE
⇒ TICKETS BESTELLEN
Huygens’ Tijdmachine – De Spinozanacht komt voort uit het project Huygens’ Tijdmachine, een digitaal platform dat je laat terugreizen naar de tijd van de sterrenkundige Huygens en de natuur- en levensfilosoof Spinoza. Beiden woonden in Den Haag en Voorburg en beiden waren invloedrijke, radicale vrijdenkers. Via Virtual Reality kun je rondkijken op plekken die in hun tijd belangrijk waren: van Spui en Plein tot Plaats en Paviljoensgracht. Hier ontmoet je ook de bewoners van toen. Huygens’ Tijdmachine is een initiatief van Stichting Verborgen Stad en Stichting Haegsche Tijd. Zij worden hierbij ondersteund door Haagse cultuur- en erfgoedpartners, waaronder het Haags Historisch Museum, het Museumkwartier, de Stichting Spinoza Den Haag en de Bibliotheek Den Haag.
SPINOZA VERHALENNACHT
Spinoza verhalennacht
donderdag 23 oktober | 19:45-22:30 uur
startlocatie: zie bij aanmelding
Tijdreis met theater, muziek, speedlezing en Virtual Reality
Tijdens de Spinozanacht ervaar je Den Haag als 17e-eeuws machtscentrum, met zowel hoogtepunten als dieptepunten. Bloei van wetenschap en kunst enerzijds, politieke spanningen, vervolging, armoede en epidemieën anderzijds. In deze dynamische omgeving woonde en werkte Spinoza: vrijdenker die met een kritische en rationele blik probeerde de wereld om hem heen te verklaren. Tot op de dag van vandaag is zijn werk relevant en actueel.
Je maakt een reis door de stad én de tijd. In kleinere groepen leg je al wandelend en varend een route af langs bijzondere, normaal niet toegankelijke locaties van het SpinozaKwartier rondom de Dunne Bierkade. Via muziek en locatietheater ontmoet je tijdgenoten van Spinoza: van rijke diplomaten tot arme vluchtelingen. Via hen krijg je meer zicht op het verleden en wordt duidelijk dat actuele dilemma’s rondom arm-rijk, migratie of beeldvorming een lange voorgeschiedenis kennen.
Op weer andere locaties krijg je via een speedlezing uitleg over Spinoza en zijn tijd. En via Virtual Reality kijk je letterlijk 360° rond in het verleden. Met deze unieke combinatie van theater, muziek, lezing en VR word je je bewust van de stad, de verhalen die erin besloten liggen en het belang daarbij van Spinoza’s gedachtegoed.
⇒ MEER INFORMATIE
⇒ TICKETS BESTELLEN
Huygens’ Tijdmachine – De Spinozanacht komt voort uit het project Huygens’ Tijdmachine, een digitaal platform dat je laat terugreizen naar de tijd van de sterrenkundige Huygens en de natuur- en levensfilosoof Spinoza. Beiden woonden in Den Haag en Voorburg en beiden waren invloedrijke, radicale vrijdenkers. Via Virtual Reality kun je rondkijken op plekken die in hun tijd belangrijk waren: van Spui en Plein tot Plaats en Paviljoensgracht. Hier ontmoet je ook de bewoners van toen. Huygens’ Tijdmachine is een initiatief van Stichting Verborgen Stad en Stichting Haegsche Tijd. Zij worden hierbij ondersteund door Haagse cultuur- en erfgoedpartners, waaronder het Haags Historisch Museum, het Museumkwartier, de Stichting Spinoza Den Haag en de Bibliotheek Den Haag.
OPEN SPINOZAHUIS
open spinozahuis
5 t/m 27 oktober | alle middagen 14:00-17:00 uur
Domus Spinozana, Paviljoensgracht
Ontmoet Spinoza thuis in Den Haag
Waarom koos Spinoza Den Haag als woonstad? Met welke (inter-)nationale filosofen correspondeerde hij vanuit de Regentenstad? Zijn levenswerk Ethica voltooide hij thuis aan de Paviljoensgracht, waarna hij op 44-jarige leeftijd in zijn zolderkamer stierf. Het Spinozahuis werd in 1646 gebouwd in opdracht van landschapsschilder Jan van Goyen en kent sindsdien een boeiende geschiedenis. Iedereen is welkom op de parterre voor uitleg over het leven en werk van Spinoza (1632-1677). Wandpanelen en een internationale collectie boeken bieden aanvullende informatie. Voor het eerst is ook de tuin opengesteld, met de bronzen Spinoza buste (1931) van beeldhouwer Alfred Hüttenbach.
VRIJ ENTREE ⇔ RESERVEREN IS NIET NODIG ⇒ INFORMATIE: SPINOZAHUIS-DOMUS SPINOZANA
OPEN SPINOZAHOF
Open Spinozahof
5-12-19-26 oktober | 11:00-12:00 uur
Spinozastraat/Repelaerstraat 61
Rondleidingen in duurzame stadstuin
Tijdens de Spinozamaand is iedereen elke zaterdagochtend welkom voor een interactieve rondleiding. Tuinvrienden van StadsOase Spinozahof vertellen over deze unieke zaai- en pluktuin met educatieve projecten en over hun werkwijze waarmee zij een van de duurzaamste stadstuinen in Den Haag tot wasdom brengen. Een sociaal-inclusieve stadstuin met een geworteld verleden, gevestigd voorbij de Spinozabrug in het SpinozaKwartier.
VRIJ ENTREE ⇔ RESERVEREN IS NIET NODIG ⇒ INFORMATIE: WWW.STADSOASESPINOZAHOF.NL
VAARTOCHT/WANDELING
in het kielzog van spinoza
data en tijdstippen: zie hieronder
start: De Ooievaart, Bierkade 18b
Filosofische vaartochten
Waarom is Spinoza zo belangrijk voor ons? Wat deed Karl Marx in Den Haag? Waaraan verdient Thorbecke zijn standbeeld in de regeringsstad en hoe beïnvloedde een schoolmeester uit de Schilderswijk ons schoolsysteem? Met toelichting van een gids van De Ooievaart trekt de boot langs plaatsen waar deze en andere vrijdenkers woonden en/of werkten.
TICKETS ⇔ DATA en TIJDSTIPPEN ⇒ WWW.DEOOIEVAART.NL
in het kielzog van huygens en spinoza
vrijdag 25 oktober | 11:00-15:30 uur
start: Spinozahuis, Paviljoensgracht 72
Van Spinozahuis Den Haag naar Huygens Museum Voorburg
Filosoof Benedictus de Spinoza en sterrenkundige Christaan Huygens zijn de meest invloedrijke geleerden van de Nederlandse 17e-eeuw en nog altijd zijn hun namen verklonken aan de wereldgeschiedenis van de wetenschap. In Voorburg woonden zij enkele jaren dicht bij elkaar. Het is interessant om meer te weten te komen over hun beider leven in het toenmalige dorpje aan de Vliet. Vaart u mee?
Varen naar Voorburg met lezing in Huygens Museum
Deze bijzondere dag start met een bezoek aan het Haagse Spinozahuis, waarna de salonboot u vanaf de Bierkade naar Voorburg voert. Een korte wandeling langs Spinoza’s woonhuis en de Herenstraat brengt u naar het Huygens Museum voor de lezing ‘Te gast bij Huygens en Spinoza’. Na afloop stapt u vanaf de museumsteiger in de salonboot en varen de gids en de schipper van De Ooievaart u terug naar de Bierkade in Den Haag.
⇒ PROGRAMMA en TICKETS BESTELLEN
stappen zetten met spinoza
start: Spinozahuis en tuin, Paviljoensgracht 72
Een wandeling door de Ethica
Gids Jan-Willem Meijer wandelt in een uur van de Paviljoensgracht naar de Kneuterdijk. In de tuin van het Spinozahuis begint hij bij de muurspreuk ‘de schoonheid van bloeiende planten’ en eindigt bij Spinoza’s stellingen in de Franse tuin van de Raad van State. Onderweg komt de denkwereld van Spinoza ter sprake. Zoals zijn revolutionaire ideeën over de dood bij zijn gedenkmonument aan het Spui en elders zijn aansporing om vooral te genieten van goed eten en drinken, van muziek, theater en bloeiende planten. Tot slot leidt de route naar de zeven axioma’s die met neonletters de gevels van de Raad van State verlichten. Wat bedoelt Spinoza met die zinnen uit de Ethica? En zeggen die ook iets over het werk van de Raad van State?
ETHICA WANDELING 12 OKTOBER IS VOLGEBOEKT
ETHICA WANDELING 13 OKTOBER IS VOLGEBOEKT
TICKETS BESTELLEN ⇒ 25 OKTOBER – 14:00-15:00 UUR
in de voetsporen van spinoza
elke zaterdag en zondag | 14:00-15:30 uur
start: trottoir Dunne Bierkade 18
Stadswandeling
Tijdens de Spinozamaand iedere zaterdag en zondag een boeiende tocht langs bezienswaardigheden die herinneren aan Spinoza, met aandacht voor zijn leven en filosofie, zijn volgelingen en geestverwanten. De gemeente Den Haag eert haar historische stadgenoot als icoon van de internationale Stad van Vrede en Recht. Vanaf het SpinozaKwartier voert de route door de vroegere Jodenbuurt naar de Gevangenpoort en ten slotte naar de tuin achter het gebouw van de Raad van State.
TICKETS en INFORMATIE ⇒ WWW.GILDEDENHAAG.NL
WORKSHOPS
spiegelen met spinoza
workshops voor volwassenen
wijkbibliotheken en buurtcentra
Wat zie je als je in de spiegel kijkt?
Oktober is niet alleen de Spinozamaand maar ook de Maand van de Geschiedenis, met dit jaar het thema ‘Echt nep‘. Als vrijdenker was Spinoza altijd op zoek naar de waarheid. Deze maand neemt voordrachtskunstenaar Anita Poolman je mee naar zijn ideeën over ethisch denken en handelen. Het is interessant om nep en echt met elkaar te vergelijken in schetsen of tekeningen. Ook ware verhalen en eigenzinnige gedachten zijn welkom. We zoeken samen uit of we kiezen voor echte of voor onechte waarheid.
Feestelijke afsluiting – zaterdag 26 oktober van 14:00 tot 16:00 uur.
Alle deelnemers zijn van harte welkom in de Centrale Bibliotheek voor een inspirerende middag met muziek, poëzie en een interactieve spiegelvertelling.
⇒ DATA en ADRESSEN
⇒ GRATIS DEELNAME ⇒ WEL RESERVEREN: anitapoolman@planet.nl
Organisatie: Bibliotheek Den Haag, Stichting Beleef Taal en Stichting Spinoza Den Haag.
spiegelen met spinoza
workshops voor kinderen 8-12 jaar
wijkbibliotheken en buurtcentra
Wat is echt en wat is nep?
Oktober is niet alleen de Spinozamaand maar ook de Maand van de Geschiedenis, met dit jaar het thema ‘Echt nep‘. Samen met Anita spelen de kinderen een spannend spel, met in de hoofdrol de beroemde denker Spinoza die heel goed nadacht over het leven. Steeds bleef hij vragen stellen, zoals: Wat gebeurt er en hoe kan dat? Is het wel zo? Hoe kan het anders, hoe kan het beter? Na Anita’s vertelling over Spinoza als dappere Bolleboos, kijken de kinderen in een denkbeeldige spiegel. Zie je jezelf zoals je echt bent of zie je wat je allemaal denkt? Met deze vraag gaan de kinderen aan de slag met slimme teksten en tekeningen.
⇒ DATA en ADRESSEN
⇒ GRATIS DEELNAME ⇒ WEL RESERVEREN: anitapoolman@planet.nl
Organisatie: Bibliotheek Den Haag, Stichting Beleef Taal en Stichting Spinoza Den Haag.
⇓⇓⇓ ACTIVITEITEN ⇓⇓⇓ MAAK UW KEUZE ⇓⇓⇓ BESTEL UW TICKETS ⇓⇓⇓
LEZINGEN
THEATER
SPINOZANACHT
OPEN SPINOZAHUIS
OPEN SPINOZAHOF
VAARTOCHT/WANDELING
WORKSHOPS