Spinoza's Sporen in Voorburg
Waarom verliet Spinoza zijn geboortestad Amsterdam en verhuisde hij binnen twee jaar van Rijnsburg naar Voorburg? En waar precies vond hij onderdak in dat vredige dorpje aan de Vliet? Na jarenlange archiefstudie ontdekte Kees van der Leer dat het huidige pand Kerkstraat 37/39 het woonhuis van Spinoza was.
LEZINGEN en MUZIEK | Oude Kerk Voorburg | 28 oktober 2023
Historicus Kees van der Leer toonde zijn speurtocht naar de plek waar de 17de- eeuwse vrijdenker Spinoza schuilde voor zijn vijanden.
Filosoof Piet Steenbakkers belichtte Spinoza’s leven en denkwereld, in het bijzonder zijn werk en belangwekkende werkfase in Voorburg.
Piet Steenbakkers doceerde tot 2016 geschiedenis van de moderne wijsbegeerte aan de Universiteit Utrecht, waaraan hij nu als onderzoeker is verbonden. Van 2004 tot 2016 bekleedde hij de leerstoel Spinoza-studies aan de Erasmus Universiteit Rotterdam.
Muziek: cantor-organist Hans Houtman begeleidde het Marianne Vocaal Ensemble op de piano en het kabinetorgel, waarbij o.a. werken van Constantijn Huygens sr. waren te beluisteren. Ter afsluiting bespeelde beiaardier Gerda Peters het carillon met 17de eeuwse composities.
Boek 'Spinoza in Voorburg'
In 2022 legde historicus Kees van der Leer zijn onderzoek vast in het rijk geïllustreerde boek ‘Spinoza in Voorburg’. Vermoedelijk maakte Spinoza zijn woonadres niet graag kenbaar, waardoor eerdere pogingen om het ‘Spinozahuis’ te identificeren steeds mislukten. Daarenboven was de naam van de eigenaar moeilijk te achterhalen. Pas na grondige bestudering van o.a. haardstedenregisters, verpondingsbrieven, transportregisters, erfenissen, huwelijken en kadastrale gegevens kon worden vastgesteld dat het huidige pand Kerkstraat 37/39 het woonhuis van Spinoza is geweest.
Spinoza woonde op loopafstand van de buitenplaats Hofwijck. Met Christiaan en Constantijn Huygens jr. had hij een gemeenschappelijke interesse in het slijpen van lenzen voor telescopen en microscopen. Filosoof Benedictus de Spinoza en wetenschapper Christiaan Huygens voerden ook discussies over natuur- en wiskundige zaken. In brieven is te lezen hoe de heren over elkaar dachten, van kritiek tot waardering.
Caute - Spinoza's levensmotto
Aangenomen wordt dat Spinoza voor zijn rust en studie het dorp Voorburg verkoos als woon- en werkplaats. Hier kon hij zich verschuilen voor de mensen die zijn ideeën gevaarlijk vonden. Gedurende zeven jaar (april 1663-eind 1669) kon hij veilig doorwerken aan zijn levenswerk Ethica en er zijn Theologisch Politiek Traktaat voltooien, een verboden betoog over de vrijheid van godsdienst en meningsuiting.
Spinoza had tot doel zijn gedachtegoed voor het nageslacht te waarborgen, daarom was hij steeds op de vlucht voor de repressie van kerk en staat. Zijn lijfspreuk CAUTE (pas op, wees voorzichtig) stond in zijn zegelring gegraveerd, samen met zijn initialen en een doornige roos die verwijst naar zijn Spaanse familienaam d’Espinosa (van een doornige plek).
Foto: still uit de film ‘Spinoza – een vrije Denker’, 2015. Filmproducent: Robin Lutz
