Spinozahuis • Domus Spinozana
Het pand Paviljoensgracht 72-74 in het huidige SpinozaKwartier kent een boeiende geschiedenis. In 1646 liet landschapsschilder Jan van Goyen het huis bouwen. In 1657 verkochten zijn erfgenamen het huis aan Havick Steen, vader van kunstschilder Jan Steen. Havick Steen verkocht het huis in 1669 aan de vader van decoratieschilder Hendrick van der Spyck. Hendrick ging er met zijn gezin wonen en werd vanaf mei 1671 de huisbaas van Spinoza.
De belangrijkste periode van het huis waren de zes jaren dat Spinoza er woonde en werkte. Het was hier dat de wereldvermaarde filosoof zijn levenswerk Ethica voltooide. Op 21 februari 1677 overleed Spinoza in zijn bed op de zolderkamer.
Openingstijden: iedere vrijdagmiddag
• april t/m oktober: 14.00 – 17.00 uur
• november t/m maart: 14.00 – 16.00 uur
• buiten deze tijden op afspraak: domus@spinozahuis.nl
• tijdens de jaarlijkse Spinoza Oktobermaand: alle middagen 14.00 – 17.00 uur
Binnen aanzienlijke tijd zal het gehele pand opengesteld worden. Tot die tijd kunt u de parterre met de uitgebreide bibliotheek elke vrijdagmiddag bezoeken.
Na het overlijden van Spinoza ontstond een langdurige afwijzing van het Spinozisme en raakte daarmee ook het pand in de vergetelheid. Pas vanaf het begin van de 19de eeuw was in Nederland de tijd rijp voor herwaardering van Spinoza’s vrijzinnige denkbeelden. Marinus Campbell (bibliothecaris van de Koninklijke Bibliotheek) stelde de identiteit van het pand vast en zo gebeurde het dat in 1880 zowel Spinoza als ook zijn sterfhuis letterlijk ‘in beeld’ kwamen. Op de Paviljoensgracht werd het monumentale standbeeld onthuld en aan de voorgevel van het huis werd een gedenksteen aangebracht.
Na vele wisselingen van eigenaars kon op 21 februari 1927 het pand als functioneel Spinozahuis worden ingewijd. Maar dertien jaar later brak een zwarte periode aan. In 1940 werd het huis door de Duitse bezetter gevorderd en kwam het in bezit van de Nederlandse Stichting tot bevordering van de studie van het Nationaal Socialisme. De bibliotheek verdween grotendeels naar Duitsland. Toen Johan Carp, NSB-er en een van de leidende Haagse Spinozisten, in mei 1945 gevangen genomen werd, werd het Spinozahuis onbeheerd vastgoed.
Foto: gedenksteen, op de gevel aangebracht in 1880.
In 1967 werd Spinoza’s sterfhuis aangemerkt als Rijksmonument, waarna het in 1971 in bezit kwam van de Vereniging Het Spinozahuis. Deze schonk het in 1976 aan de Stichting Monumentenfonds Den Haag, die direct de noodzakelijke restauratiewerken liet uitvoeren. Op 21 februari 1977 kon het vernieuwde Spinozahuis in gebruik worden genomen. Deze nieuwe opleving werd bezegeld met een gedenksteen naast de voordeur. In 1996 volgde de herinrichting van de studiezaal.
Het pand werd in 2020 aangekocht door de Domus Spinozana Foundation. Zij stelt zich tot taak het erfgoedpand open te stellen als internationaal Spinoza Cultuurcentrum voor ontmoeting, debat en educatie. Spinoza’s zolderkamer zal als museale ruimte te bezichtigen zijn en op de 1ste etage komt zijn filosofie tot leven met interactieve presentaties. In de Spinoza Salon volgt een uitgebreide publieksprogrammering voor debat en dialoog.
Foto: gedenkplaat – naast de voordeur aangebracht in 1977.
Spinozatuin
In afwachting van de renovatie van de verwaarloosde achtertuin heeft de Stichting Spinoza Den Haag in 2024 het initiatief genomen om deze gewijde grond te herstellen met opschoning, snoeiwerk en deels ook met nieuwe aanplanting.
Het Team Spinozatuin stelt zich tot doel om de herwonnen tuin voor het publiek toegankelijk te maken. Sinds de Spinoza Oktobermaand 2024 is de verstilde Spinozatuin met de Spinoza buste en de Ethica-muurspreuk voor iedereen te bezichtigen tijdens een bezoek aan het Spinozahuis (Domus Spinozana).
Foto:
De Spinozatuin met links de Spinoza buste, inkijk vanuit de Spinozapoort.
Info:
De Spinozatuin kent een boeiende geschiedenis sinds de tuinaanleg in 1927.
Meer informatie over het verleden en heden volgt op pagina Spinozatuin.